Na Jutjub kanalu Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture osvanula su dva nova kratka dokumentarna filma, ovog puta posvećena starim jezgrima Apatina i Sombora.
Filmovi su jedan od rezultata projekta „Istraživanje, edukacija i promocija nasleđa kroz izradu Elaborata dopune odluke Prostorno kulturno istorijskih celina Apatina i Sombora“, čiji su autori arhitekte – konzervatori Ljilјana Stražmešterov i Jelena Filipović, uz istoričara umetnosti Dejana Radovanovića i arhitektu – konzervatora dr Slavicu Vujović.
Proučavanje i zaštita graditelјskog nasleđa u urbanim strukturama na području Vojvodine sistematski se i kontinuirano pod okrilјem Zavoda za zaštitu spomenika kulture odvija od početka sedme decenije 20. veka. Studija zaštite za naselјa u Opštini Apatin izrađena je tako 1984, što je rezultiralo opštinskom Odlukom o proglašenju nepokretnih kulturnih dobara iz 1994. Dve i po decenije kasnije, Zavod je započeo sa revizijom pomenute studije, u okviru koje je, recimo, tehnički snimlјeno i nacrtano 80 procenata fasada zgrada koje se nalaze u okviru granica prostorno kulturno istorijske celine „Centar Apatina“.
Nešto ranije, u periodu 2003-2007, izrađena je i detalјna studija zaštite istorijskog jezgra Sombora, sa precizno utvrđenim stanjem zatečenog građevinskog fonda – tehničkim i stanjem očuvanosti, uz ekspertizu dokumentacije i argumentacije za obnovu i izbor konzervatorskog pristupa celini i svakog pojedinačnog od preko 370 objekata unutar tog urbanističkog kompleksa.
Projekat „Istraživanje, edukacija i promocija nasleđa kroz izradu Elaborata dopune odluke Prostorno kulturno istorijskih celina Apatina i Sombora“ predstavlјa završetak rada na istraživanju i valorizovanju Prostorno kulturno istorijskih celina „Centar Apatina“ i Staro jezgro Sombora – „Venac“, pri čemu je akcenat stavlјen i na popularizaciju i prezentaciju izuzetnih vrednosti ovog nasleđa. Jer, u zaštićenom jezgru Apatina pojedini vredni objekti već nemaju namenu, napušteni su i polako propadaju. Pojedini korisnici lokala su, prilikom radova na fasadama, sami određivali kolorističku obradu najrazličitijim bojama veoma jarkih tonova, često na jednom istom objektu, što je posledično kao rezultat dalo devastiranje ambijenta.
U starom jezgru Sombora stanje jeste nešto bolјe, ali i ovde desetak procenata sačuvanog fonda predstavlјa izrazito rizičnu grupu, jer se aktuelnim vlasnicima, odnosno eventualnim korisnicima, jednostavno ne isplati njihovo održavanje. Stoga je ideja stručnog tima Zavoda bila da se kroz edukativan program, kojim su obuhvaćeni učenici Gimnazije i srednje stručne škole „Nikola Tesla“ u Apatinu, te studenti Pedagoškog fakulteta u Somboru, nove generacije uvedu u priču o očuvanju, negovanju i obnovi graditelјskog nasleđa, a time i dodatno podigne samosvest sredine o značaju valorizacije kulturno istorijskih vrednosti.
Na tom tragu nastali su i kratki dokumentarci, koji u osnovi prate gimnazijalce i studente u istorijskoj šetnji tokom koje se upoznaju sa nekim repernim toponimima dva grada. Tako su mladi Apatinci, između ostalog, posetili jednu od retkih sačuvanih vojvođanskih sinagoga, kompleks koji u procesu zaštite a trenutno je prostor u kome se neguje sećanje na nekada snažnu i razvijenu ovdašnju jevrejsku zajednicu. Tim Pokrajinskog zavoda im je govorio i o značaju velikih kompozicija slikara Rudolfa Udvarija u Rimokatoličkoj crkvi Uznesenja Marijinog, na zidu svečane sale zdanja opštine, vrednog arhitektonskog ostvarenja podignutog od 1907. do 1909. u stilu secesije po projektu Ferenca Rajhla, inače rođenog Apatinca, kao i na tavanici Doma kulture, na kojoj je konzervatorsko-restauratorske radove od 1996. do 1998. izveo tim Zavoda.
Angažman konzervatora i restauratora važan je deo i dokumentarca o starom jezgru Sombora, budući da je zahvalјujući njima danas mnogo jasnija i vidlјivija istorija razvoja zgrade Županije, kao i da je potpuno obnovlјena izuzetna slikana dekoracija čuvene Semzeove palate, koja je bila oštećena vlagom i vremenom. Somborski studenti su otkrili i sve lepote Konjovićeve palate, zatim zdanja nekadašnje Gradske kuće..., a njihova je šetnja završena u Gradskom muzeju, osnovanom na tradiciji i materijalnoj ostavini Istorijskog društva Bačko-bodroške županije.
Režiju, kameru i montažu filmova potpisuju Miroslav Stajić i Aleksandar Zec, dok je narator glumac Ljubiša Milišić.
Izvor: dnevnik.rs
